Manuscript
Theologische Sammelhandschrift
M.p.th.f.56
Title
Theologische Sammelhandschrift
Digitized by
Universitätsbibliothek Würzburg
Online since
03/31/2021
Advanced Metadata
There is no description for your language available yet.
Is Part Of
Included Fascicles
Title
Theologische Sammelhandschrift
Extent
35 Blatt
Faszikel: 2
Short Description
Theologische Sammelhandschrift aus zwei in Würzburg im zweiten Drittel des 9. Jahrhunderts geschriebenen Faszikeln, die bereits vor der Mitte des 9. Jahrhunderts zusammengebunden wurden. Der erste Teil umfasst verschiedene Exzerpte und Briefe von Augustinus, Hironymus, Cyprian und Gregor dem Großen. Der zweite Teil bietet v.a. Werke Cyprians.
Further Information
Entstehung: Teil 1 und 2 wurden schon vor der Mitte des 9. Jahrhunderts vereinigt.
Provenance
Dombibliothek Würzburg
Owner
Universitätsbibliothek Würzburg
Identifier
M.p.th.f.56
Thurn 3,1, S. 40
DOI: 10.48651/franconica-4371139881409
Former Shelfmark
"XCII"
"69"
Digitized by
Universitätsbibliothek Würzburg
History
Origin
Teil 1 und 2 wurden schon vor der Mitte des 9. Jahrhunderts vereinigt. (Indizien dafür s. bei Bischoff-Hofmann S. 33)
Provenance
Dombibliothek Würzburg
2r: "XCII" (15. Jahrhundert)
Buchrücken: "XCII" (15. Jahrhundert)
Buchrücken: "69" (18. Jahrhundert)
2r: "XCII" (15. Jahrhundert)
Buchrücken: "XCII" (15. Jahrhundert)
Buchrücken: "69" (18. Jahrhundert)
Book Illustration
- Section
- Selten sind rote Uberschriften anzutreffen. Einfache schwarze Initialen.
- Section
- Einfache schwarze Initialen, z.T. durch rote Farbe oder angehängte Profilblätter hervorgehoben; manche davon sind rot umtüpfelt.
Cover
General description
15. Jahrhundert. Holzdeckel, teilweise mit unregelmäßig beschnittenem Schafleder bezogen. Titel Liber Gesbaldi episcopi de resurrectione mortuorum metricus est auf Pergamentstreifen auf dem Vorderdeckel. Titel- und Signaturschild auf dem Rücken. Reste einer Schließe. Spuren von Kettenbefestigung am Hinterdeckel oben.
Accompanying material
Als Makulatur sind verwendet 4 Pergamentstreifen 60-115 x 34-50 mm aus M.p.th.f.188.
Codicology
Document Type
Material: Kalbspergament
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: III und 1 Bl.(7) + II(11)
Layers: Das sehr dünne Blatt 5 ist ein Einlegeblatt aus Schafpergament. Es ist nur einseitig beschrieben.LayoutWritten Area: 225 x 145 mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 28 - 30 ZeilenFont- Karolingische Minuskelschrift
- Griechische Uncialis
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: 3 x IV
Layers: Selbständige römische Zählung anden Lagenenden, horizontal und vertikal von Doppelstrichen umgeben.LayoutWritten Area: 210 x 140 mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 33 ZeilenFont- karolingische Minuskelschrift
- Capitalis rustica
Content
- Section: 1r - 11v: Sammelhandschrift
- 1r: Cyprianus, Thascius Caecilius: Epistula 38 (Auszüge)Sententia de Aurelio ordinato de opusculis Cypriani
Predicatione... - ... lectoremLiterature:
Edition: CSEL 3,2, S. 580, Z. 23 - S. 581, Z. 13 (mit Verwendung dieser Handschrift). - 1v: NotizAugustinus: Quod autem Grecus dicit πνωην, hoc Latini varie interpretantur, aliquando flatum, aliquando spiritum, aliquando inspirationem.
- 2r - 9r: Augustinus, Aurelius: Epistula 137 ad VolusianumLiterature:
Edition: CSEL 44, S. 96-125 (unter Verwendung dieser Handschrift). Literatur: Clavis, Nr. 262. Kurz 5,1, S. 318. CSEL 58, S. XXXIX. - 9r - 9v: Gregorius, Papa, I.: Epistularum lib. IX indicit II., Ep. 109Incipit epistula sancti Gregorii Pape Urbis Rome ad Brunihildam reginamLiterature:
Edition: PL 77, Sp. 1037-1038. MGH, Epp., Bd. 2, S. 198-200. - 10r: Augustinus, Aurelius: Ad pollentium de adulterinis coniugiis lib. II (Exzerpte)
- 10r - 10v: Augustinus, Aurelius: Contra adversarium legis et prophetarum (Exzerpte)Literature:
Edition: CC 49 (1985). Literatur: Kurz 5,1, S. 42. Clavis, 326. - 10v: Hieronymus, Sophronius Eusebius, Pseudo-: In Esaiam (Exzerpte)De Esaia Hieronymus
Pilosi saltabunt - 11v: Scaurus, Quintus Terentius: De ordinatione partium orationisLiterature:
Edition: Grammatici Latini, ed. H. Keil, vol. 7, Lipsiae 1880 (Repr. Hildesheim 1961), S. 33, Z. 14-34, Z. 4. Literatur: G. Schepps, Zum Grammatiker Terentius, in: Archiv f. lat. Lexikographie u. Grammatik 6 (1889), S. 253-254.
- 1r: Cyprianus, Thascius Caecilius: Epistula 38 (Auszüge)Sententia de Aurelio ordinato de opusculis Cypriani
- Section: 12r - 35v: Sammelhandschrift
- 12r
- 12v: Epigramm AmazonenschlachtUt belli sonuere tubae... - ... Oebalus arcasLiterature:
Edition: A. Riese, Anthologia Latina, Bd. 1, fasc. 1, Lipsiae 1894, S. 306f. Lit.: Walther, Initia carminum, Nr. 19768 und Nachtrag 2. Schaller, Nr. 16845. Friedrich Osann, De Hadriani imp. libris Catacrianis, in: Zeitschrift für die Altertumswissenschaft 1 (1834), Nr. 123, Sp. 985-987. - 13r - 19r: Cyprianus, Thascius Caecilius: Ad felicem versus de resurrectione mortuorumLiterature:
Edition: CSEL 3C, S. 308-325. Ree. J.H. Waszink, Bonnae 1937 (Florilegium patristicum. Suppl. 1). Literatur: Clavis, Nr. 1463. - 19r - 20v: Cyprianus, Thascius Caecilius: Epistula IV ad PomponiumLiterature:
Edition: CSEL 3AB, S. 472-478. Literatur: Clavis, Nr. 50 (weiterführend). - 20v - 32v: Cyprianus, Thascius Caecilius: Ad Quirinum testimoniorum lib. I und IILiterature:
Edition: CSEL 3AB, S. 34-101. CC 3, S. 1-72. Literatur: Clavis, Nr. 39. - 32v - 33r: Passio CyprianiLiterature:
Edition: Poncelet, S. 412f. Literatur: G. Lanata, Gli atti dei martiri come documenti processuali, Milano 1973. - 33r - 33v: Cyprianus, Thascius Caecilius: Epistula 80 ad SuccessumLiterature:
Edition: CSEL 3AB, S. 839-840. - 33v - 35r: Candidus, Fuldensis: Dictum I et IILiterature:
Edition (Dictum I): MGH, Epp., Bd. 5, S. 615-616. F. Zimmermann, Candidus, in: Divus Thomas 7 (1929), S. 38-40. Marenbom, S. 161-163. Edition (Dictum II):F.Zimmermann, Candidus, in: Divus Thomas 7(1929), S. 43. Literatur: W. Wattenbach - W. Levison, Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter, Vorzeit und Karolinger, H. 2, Weimar 1953, S. 233. - 35r: NachträgeEt impleti sunt stupore
Secondary Literature
- Thurn 3,1. S. 40.
- Bischoff-Hofmann S. 32 (PK 29), S. 127 (BV 106).
- Kurz, Rainer: Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus ; Bd. 5,1. 1976. S. 42, 318.
- Gibson, Margaret: Boethius. His life, thought and influence. 1981. S.229.
- Dümmler, Ernst: Karolingische Miscellen. 1866. S. 113-129.
- Stoll, Wilhelm; Bischoff, Bernhard; Knaus, Hermann; Glauche, Günter: Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz ; Bd. 4,2: Bistum Freising. Bistum Würzburg. 1979. S. 958, 975.
- Schepss, Georg: Zum Grammatiker Terrentius. 1889. S. 253 f.
- Krabinger, Johann Georg; Cyprianus, Thascius Caecilius: Libri ad Donatum, de dominica oratione, de mortalitate, ad Demetrianum, de opere et eleemosynis, de bono patientiae et de zelo et livore. 1859.
- Ineichen-Eder, Christine E.: Theologisches und philosophisches Lehrmaterial aus dem Alkuin-Kreise. 1978. S. 192 - 201.
- Augustinus, Aurelius: Epistulae ; 5. S. XXXIX, XLI-XLII.
- Hoffmann, Hartmut: Buchkunst und Königtum im ottonischen und frühsalischen Reich. 1986. S.357.
- Bischoff, Bernhard: Geschichtsschreiber im Karolingerreich. 1977. S. 57.
- Anon. Epistola ad Ludowicum Pium imper. de sancta trinitate.
- Hofmann, Josef; Bischoff, Bernhard: Libri sancti Kyliani : die Würzburger Schreibschule und die Dombibliothek im VIII. und IX. Jahrhundert. 1952. S.32f.
- Herren, Michael W.: Insular Latin Studies. Papers on Latin texts and manuscripts of the British Isles, 550-1066. 1981.
- Cyprianus, Thascius Caecilius: Opera ; Bd. 3,2. 1996. S. 317.
- Marenbon, John: From the circle of Alcuin to the school of Auxerre: Logic, theology and philosophy in the early Middle Ages. 1981. S. 149.
- Endres, Joseph Anton: Forschungen zur Geschichte der frühmittelalterlichen Philosophie. 1915. S. 15-20.
- Strecker, Karl: Die lateinischen Dichter des deutschen Mittelalters; Bd. 5: Die Ottonenzeit ; 2. 1937/39. S. 393.
- Poncelet, Albertus: Catalogus codicum hagiographicorum latinorum Bibliothecae Universitatis Wirziburgensis. 1913. S. 408-438; S. 412 - 413.
- Waszink, Jan Hendrik: Carmen ad Flavium Felicem de resurrectione mortuorum et de iudicio Domini, recensuit prolegomenis commentario indicibus instruxit. 1937.
- Endres, Joseph Anton: Zum dritten Band der Epistolae Karolini aevi. 1906. S.711-714.
- Wegner, Günter: Kirchenjahr und Meßfeier in der Würzburger Domliturgie des späten Mittelalters. 1970.
- Krämer, Sigrid: Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters ; Bd. 1.2. 1989.
- Gibson, Margaret T.: Artes and bible in the Medieval west. 1993.
- Oegg, Joseph Anton: Versuch einer Korographie der Erz- und Großherzoglichen Haupt- und Residenzstadt Würzburg oder historische Entwicklung ihrer Erbauung und Cultur, mittels einer rationellen Topographie, dann ihrer merkwürdigsten Ereignisse, in pragmatischen Annalen. 1808. S. 505-508.
- Ineichen-Eder, Christine E.: The authenticity of the Dicta Candidi, Dicta Albini and some related texts. 1981. S.179-193.
- Lanata, Giuliana: Gli atti dei martiri come documenti processuali (Rezension zu). 1976. S.149.
- Zimmermann, Franz: Candidus: Ein Beitrag zur Geschichte der Frühscholastik. 1929. S. 30 - 60.
- Augustinus, Aurelius; Daur, Klaus-Detlef: Sancti Aurelii Augustini Contra adversarium legis et prophetarum. Commonitorium Orosii [Paulus Orosius] et Sancti Aurelii Augustini contra Priscillianistas et Origenistas. 1985. S. 8.
- Katalog der festländischen Handschriften des neunten Jahrhunderts. Bd. 3, S. 522-523, Nr. 7489-7490.
Metadata
Is Part Of
Included Fascicles
Title
Theologische Sammelhandschrift
Extent
35 Blatt
Faszikel: 2
Short Description
Theologische Sammelhandschrift aus zwei in Würzburg im zweiten Drittel des 9. Jahrhunderts geschriebenen Faszikeln, die bereits vor der Mitte des 9. Jahrhunderts zusammengebunden wurden. Der erste Teil umfasst verschiedene Exzerpte und Briefe von Augustinus, Hironymus, Cyprian und Gregor dem Großen. Der zweite Teil bietet v.a. Werke Cyprians.
Further Information
Entstehung: Teil 1 und 2 wurden schon vor der Mitte des 9. Jahrhunderts vereinigt.
Provenance
Dombibliothek Würzburg
Owner
Universitätsbibliothek Würzburg
Identifier
M.p.th.f.56
Thurn 3,1, S. 40
DOI: 10.48651/franconica-4371139881409
Former Shelfmark
"XCII"
"69"
Digitized by
Universitätsbibliothek Würzburg
History
Origin
Teil 1 und 2 wurden schon vor der Mitte des 9. Jahrhunderts vereinigt. (Indizien dafür s. bei Bischoff-Hofmann S. 33)
Provenance
Dombibliothek Würzburg
2r: "XCII" (15. Jahrhundert)
Buchrücken: "XCII" (15. Jahrhundert)
Buchrücken: "69" (18. Jahrhundert)
2r: "XCII" (15. Jahrhundert)
Buchrücken: "XCII" (15. Jahrhundert)
Buchrücken: "69" (18. Jahrhundert)
Book Illustration
- Section
- Selten sind rote Uberschriften anzutreffen. Einfache schwarze Initialen.
- Section
- Einfache schwarze Initialen, z.T. durch rote Farbe oder angehängte Profilblätter hervorgehoben; manche davon sind rot umtüpfelt.
Cover
General description
15. Jahrhundert. Holzdeckel, teilweise mit unregelmäßig beschnittenem Schafleder bezogen. Titel Liber Gesbaldi episcopi de resurrectione mortuorum metricus est auf Pergamentstreifen auf dem Vorderdeckel. Titel- und Signaturschild auf dem Rücken. Reste einer Schließe. Spuren von Kettenbefestigung am Hinterdeckel oben.
Accompanying material
Als Makulatur sind verwendet 4 Pergamentstreifen 60-115 x 34-50 mm aus M.p.th.f.188.
Codicology
Document Type
Material: Kalbspergament
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: III und 1 Bl.(7) + II(11)
Layers: Das sehr dünne Blatt 5 ist ein Einlegeblatt aus Schafpergament. Es ist nur einseitig beschrieben.LayoutWritten Area: 225 x 145 mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 28 - 30 ZeilenFont- Karolingische Minuskelschrift
- Griechische Uncialis
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: 3 x IV
Layers: Selbständige römische Zählung anden Lagenenden, horizontal und vertikal von Doppelstrichen umgeben.LayoutWritten Area: 210 x 140 mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 33 ZeilenFont- karolingische Minuskelschrift
- Capitalis rustica
Content
- Section: 1r - 11v: Sammelhandschrift
- 1r: Cyprianus, Thascius Caecilius: Epistula 38 (Auszüge)Sententia de Aurelio ordinato de opusculis Cypriani
Predicatione... - ... lectoremLiterature:
Edition: CSEL 3,2, S. 580, Z. 23 - S. 581, Z. 13 (mit Verwendung dieser Handschrift). - 1v: NotizAugustinus: Quod autem Grecus dicit πνωην, hoc Latini varie interpretantur, aliquando flatum, aliquando spiritum, aliquando inspirationem.
- 2r - 9r: Augustinus, Aurelius: Epistula 137 ad VolusianumLiterature:
Edition: CSEL 44, S. 96-125 (unter Verwendung dieser Handschrift). Literatur: Clavis, Nr. 262. Kurz 5,1, S. 318. CSEL 58, S. XXXIX. - 9r - 9v: Gregorius, Papa, I.: Epistularum lib. IX indicit II., Ep. 109Incipit epistula sancti Gregorii Pape Urbis Rome ad Brunihildam reginamLiterature:
Edition: PL 77, Sp. 1037-1038. MGH, Epp., Bd. 2, S. 198-200. - 10r: Augustinus, Aurelius: Ad pollentium de adulterinis coniugiis lib. II (Exzerpte)
- 10r - 10v: Augustinus, Aurelius: Contra adversarium legis et prophetarum (Exzerpte)Literature:
Edition: CC 49 (1985). Literatur: Kurz 5,1, S. 42. Clavis, 326. - 10v: Hieronymus, Sophronius Eusebius, Pseudo-: In Esaiam (Exzerpte)De Esaia Hieronymus
Pilosi saltabunt - 11v: Scaurus, Quintus Terentius: De ordinatione partium orationisLiterature:
Edition: Grammatici Latini, ed. H. Keil, vol. 7, Lipsiae 1880 (Repr. Hildesheim 1961), S. 33, Z. 14-34, Z. 4. Literatur: G. Schepps, Zum Grammatiker Terentius, in: Archiv f. lat. Lexikographie u. Grammatik 6 (1889), S. 253-254.
- 1r: Cyprianus, Thascius Caecilius: Epistula 38 (Auszüge)Sententia de Aurelio ordinato de opusculis Cypriani
- Section: 12r - 35v: Sammelhandschrift
- 12r
- 12v: Epigramm AmazonenschlachtUt belli sonuere tubae... - ... Oebalus arcasLiterature:
Edition: A. Riese, Anthologia Latina, Bd. 1, fasc. 1, Lipsiae 1894, S. 306f. Lit.: Walther, Initia carminum, Nr. 19768 und Nachtrag 2. Schaller, Nr. 16845. Friedrich Osann, De Hadriani imp. libris Catacrianis, in: Zeitschrift für die Altertumswissenschaft 1 (1834), Nr. 123, Sp. 985-987. - 13r - 19r: Cyprianus, Thascius Caecilius: Ad felicem versus de resurrectione mortuorumLiterature:
Edition: CSEL 3C, S. 308-325. Ree. J.H. Waszink, Bonnae 1937 (Florilegium patristicum. Suppl. 1). Literatur: Clavis, Nr. 1463. - 19r - 20v: Cyprianus, Thascius Caecilius: Epistula IV ad PomponiumLiterature:
Edition: CSEL 3AB, S. 472-478. Literatur: Clavis, Nr. 50 (weiterführend). - 20v - 32v: Cyprianus, Thascius Caecilius: Ad Quirinum testimoniorum lib. I und IILiterature:
Edition: CSEL 3AB, S. 34-101. CC 3, S. 1-72. Literatur: Clavis, Nr. 39. - 32v - 33r: Passio CyprianiLiterature:
Edition: Poncelet, S. 412f. Literatur: G. Lanata, Gli atti dei martiri come documenti processuali, Milano 1973. - 33r - 33v: Cyprianus, Thascius Caecilius: Epistula 80 ad SuccessumLiterature:
Edition: CSEL 3AB, S. 839-840. - 33v - 35r: Candidus, Fuldensis: Dictum I et IILiterature:
Edition (Dictum I): MGH, Epp., Bd. 5, S. 615-616. F. Zimmermann, Candidus, in: Divus Thomas 7 (1929), S. 38-40. Marenbom, S. 161-163. Edition (Dictum II):F.Zimmermann, Candidus, in: Divus Thomas 7(1929), S. 43. Literatur: W. Wattenbach - W. Levison, Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter, Vorzeit und Karolinger, H. 2, Weimar 1953, S. 233. - 35r: NachträgeEt impleti sunt stupore
Secondary Literature
- Thurn 3,1. S. 40.
- Bischoff-Hofmann S. 32 (PK 29), S. 127 (BV 106).
- Kurz, Rainer: Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus ; Bd. 5,1. 1976. S. 42, 318.
- Gibson, Margaret: Boethius. His life, thought and influence. 1981. S.229.
- Dümmler, Ernst: Karolingische Miscellen. 1866. S. 113-129.
- Stoll, Wilhelm; Bischoff, Bernhard; Knaus, Hermann; Glauche, Günter: Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz ; Bd. 4,2: Bistum Freising. Bistum Würzburg. 1979. S. 958, 975.
- Schepss, Georg: Zum Grammatiker Terrentius. 1889. S. 253 f.
- Krabinger, Johann Georg; Cyprianus, Thascius Caecilius: Libri ad Donatum, de dominica oratione, de mortalitate, ad Demetrianum, de opere et eleemosynis, de bono patientiae et de zelo et livore. 1859.
- Ineichen-Eder, Christine E.: Theologisches und philosophisches Lehrmaterial aus dem Alkuin-Kreise. 1978. S. 192 - 201.
- Augustinus, Aurelius: Epistulae ; 5. S. XXXIX, XLI-XLII.
- Hoffmann, Hartmut: Buchkunst und Königtum im ottonischen und frühsalischen Reich. 1986. S.357.
- Bischoff, Bernhard: Geschichtsschreiber im Karolingerreich. 1977. S. 57.
- Anon. Epistola ad Ludowicum Pium imper. de sancta trinitate.
- Hofmann, Josef; Bischoff, Bernhard: Libri sancti Kyliani : die Würzburger Schreibschule und die Dombibliothek im VIII. und IX. Jahrhundert. 1952. S.32f.
- Herren, Michael W.: Insular Latin Studies. Papers on Latin texts and manuscripts of the British Isles, 550-1066. 1981.
- Cyprianus, Thascius Caecilius: Opera ; Bd. 3,2. 1996. S. 317.
- Marenbon, John: From the circle of Alcuin to the school of Auxerre: Logic, theology and philosophy in the early Middle Ages. 1981. S. 149.
- Endres, Joseph Anton: Forschungen zur Geschichte der frühmittelalterlichen Philosophie. 1915. S. 15-20.
- Strecker, Karl: Die lateinischen Dichter des deutschen Mittelalters; Bd. 5: Die Ottonenzeit ; 2. 1937/39. S. 393.
- Poncelet, Albertus: Catalogus codicum hagiographicorum latinorum Bibliothecae Universitatis Wirziburgensis. 1913. S. 408-438; S. 412 - 413.
- Waszink, Jan Hendrik: Carmen ad Flavium Felicem de resurrectione mortuorum et de iudicio Domini, recensuit prolegomenis commentario indicibus instruxit. 1937.
- Endres, Joseph Anton: Zum dritten Band der Epistolae Karolini aevi. 1906. S.711-714.
- Wegner, Günter: Kirchenjahr und Meßfeier in der Würzburger Domliturgie des späten Mittelalters. 1970.
- Krämer, Sigrid: Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters ; Bd. 1.2. 1989.
- Gibson, Margaret T.: Artes and bible in the Medieval west. 1993.
- Oegg, Joseph Anton: Versuch einer Korographie der Erz- und Großherzoglichen Haupt- und Residenzstadt Würzburg oder historische Entwicklung ihrer Erbauung und Cultur, mittels einer rationellen Topographie, dann ihrer merkwürdigsten Ereignisse, in pragmatischen Annalen. 1808. S. 505-508.
- Ineichen-Eder, Christine E.: The authenticity of the Dicta Candidi, Dicta Albini and some related texts. 1981. S.179-193.
- Lanata, Giuliana: Gli atti dei martiri come documenti processuali (Rezension zu). 1976. S.149.
- Zimmermann, Franz: Candidus: Ein Beitrag zur Geschichte der Frühscholastik. 1929. S. 30 - 60.
- Augustinus, Aurelius; Daur, Klaus-Detlef: Sancti Aurelii Augustini Contra adversarium legis et prophetarum. Commonitorium Orosii [Paulus Orosius] et Sancti Aurelii Augustini contra Priscillianistas et Origenistas. 1985. S. 8.
- Katalog der festländischen Handschriften des neunten Jahrhunderts. Bd. 3, S. 522-523, Nr. 7489-7490.