Handschrift
Theologische Sammelhandschrift
M.ch.f.75
Titel
Theologische Sammelhandschrift
Datierung
1470
Entstehungsort
[Mitteldeutschland und Nürnberg]
Digitalisiert von
Universitätsbibliothek Würzburg
Online seit
31.03.2021
Erweiterte Metadaten
Die in Mitteldeutschland entstandene Handschrift enthält zahlreiche theologische Texte. Teile der Textsammlung sind auf 1470 datiert und in Nürnberg geschrieben worden. Der Einband lässt sich der Würzburger Werkstatt von Nikolaus Seemann zuordnen. Neben zweier Werke von Augustinus umfasst der Band mehrere Schriften von Heinrich von Langenstein, Johannes Gerson, Heinrich Totting und Johannes Bremer von Hagen sowie mehrere anonym verfasste Traktate.
Gehört zu
Titel
Theologische Sammelhandschrift
Entstehungsort
[Mitteldeutschland und Nürnberg]
Datierung
1470
Umfang
441 Blatt
Lagen: Lagenzählung an den Anfängen, beginnend Blatt 3, von "1-32". Reklamanten an den Lagenenden.
Kurzbeschreibung
Die in Mitteldeutschland entstandene Handschrift enthält zahlreiche theologische Texte. Teile der Textsammlung sind auf 1470 datiert und in Nürnberg geschrieben worden. Der Einband lässt sich der Würzburger Werkstatt von Nikolaus Seemann zuordnen. Neben zweier Werke von Augustinus umfasst der Band mehrere Schriften von Heinrich von Langenstein, Johannes Gerson, Heinrich Totting und Johannes Bremer von Hagen sowie mehrere anonym verfasste Traktate.
Weitere Informationen
Entstehung: "Anno incarnacionis 1470 ipso die sancti Ambrosii etc. Nürenbergis"
Provenienz
Dombibliothek Würzburg
Besitzer
Universitätsbibliothek Würzburg
Identifikator
M.ch.f.75
Thurn 3,2, S. 48
DOI: 10.48651/franconica-6705007491366
Digitalisiert von
Universitätsbibliothek Würzburg
Geschichte
Entstehung
275v: Anno incarnacionis 1470 ipso die sancti Ambrosii etc. Nürenbergis (Jahr auch noch einmal auf 360r: "1470")
Provenienz
Dombibliothek Würzburg
Buchmalerei
- Rubriziert. Rote Lombarden.
Einband
Allgemeine Angaben
Schweinsleder über Holz mit Streicheisenlinien und blindgeprägten Einzelstempeln Namensstempel (Schwenke/Schunke Schrift 435), Adler (Schwenke/Schunke 51), Blattwerkornament (Schwenke/Schunke 43), Blüte Vierblatt (Schwenke/Schunke 110a), Herz (Schwenke/Schunke 62 und 68), Hund (Schwenke/Schunke 11), Lilie (Schwenke/Schunke 255), Rosette (Schwenke/Schunke 287 und 660). Titelschild auf dem Vorderdeckel. Rücken durch Restaurierung ersetzt unter Verwendung des alten Titel- und Signaturschilds. Mittel- und Eckbeschläge. Spuren von Kettenbefestigung am Hinterdeckel. 2 restaurierte Schließen. Referenzen: Schunke/Rabenau S. 317. - Endres, Erfurter Meister. Buchbinderwerkstatt: Würzburg, Nicolaus Seemann.
Kodikologie
Beschreibstoff
Material: Papier
Lagenformel: 1 Bl. + I(2) + 30 VI(361, da letztes Blatt entfernt) + 6 VI(433) + IV(440, da letztes Blatt nicht gezählt).
Lagen: Lagenzählung an den Anfängen, beginnend Blatt 3, von 1-32. Reklamanten an den Lagenenden.
Watermark
Lagenformel: 1 Bl. + I(2) + 30 VI(361, da letztes Blatt entfernt) + 6 VI(433) + IV(440, da letztes Blatt nicht gezählt).
Lagen: Lagenzählung an den Anfängen, beginnend Blatt 3, von 1-32. Reklamanten an den Lagenenden.
Watermark
- griechisches Kreuz 1447 - 1459
- Ochsenkopf 1474 - 1480
- Berg 1460 - 1482
- Ochsenkopf 1472
- Waage 1466 - 1470
- Ochsenkopf 1473 - 1475
Layout
Schriftraum: 238 x 140 mm
Spaltenzahl: 2 Spalten
Zeilenzahl: 43 Zeilen
Spaltenzahl: 2 Spalten
Zeilenzahl: 43 Zeilen
Schrift
- Gotische Kursive
Inhalt
- 1r: Inhaltsverzeichnis
- 1v - 2v
- 3r - 309v: Augustinus, Triumphus: Lectura super MatthaeumCum quietum silencium tenerent omniaLiteratur:
Stegmüller, RB, Nr. 1512. Zumkeller, Manuskripte, Nr. 133. - 310r - 314v
- 315r - 360r: Augustinus, Triumphus: Tractatus super missus estCirca ewangelicam salutacionem quatuor michi terrorem atque tremorem incuciunt... - ... precibus in hora mortis nostre adquirat salvationem.
Amen. Deo gratias. 1470.Literatur:
Edition: GW 3049. Lyon 1506 u.ö. Literatur: Stegmüller, RB, Nr. 1547; Zumkeller, Manuskripte, Nr. 136. - 360v - 361v
- 362r - 371r: Henricus, de Langenstein: Tractatus brevis super officio misseQuam brevis fuerit missa et in verbis et ceremoniis... - ... satis patuit in primo tractatu. Ideo que dicta sunt sufficiant.Literatur:
Franz, Messe, S. 517-519. Heilig, S. 154, 175. Hartwig, S. 49. Roth, S. 15. J. Lang, S. 53. Hohmann, Initienregister, Nr. 165. - 371r - 376r: Henricus, de Langenstein: Tractatus sive contemplacio super Pater nosterReverendo in Christo patri ac domino domino N. episcopo Wormaciensis (!) Hinricus suum ut sequitur dicendum Pater noster. Divina sapiencia rebus omnibus decorem... - ... subveniente ipso admoneamus, qui in trinitate... explicit Pater noster magistri Heinrici Langenstein dicti de Hassia sacre theologie professoris.Literatur:
Edition: Hain 8389-8394. Literatur: Heilig, S. 126-128. Stegmüller, RB, Nr. 3203. Hartwig, S. 43. Roth, S. 10. J. Lang, S. 49. Hohmann, Initienregister, Nr. 200. Bloomfield, Nr. 8180. - 376v - 378v: Henricus, de Langenstein: Contemplacio super Ave MariaAve Maria. Procul dubio illam sancte matris ecclesie conswetudinemLiteratur:
Edition: Hain 8389-8393. 9395. Literatur: Heilig, S. 126-128. Stegmüller, RB, Nr. 3206. Hartwig, S. 43f. Roth, S. 10. J. Lang, S. 49f. Hohmann, Initienregister, Nr. 158. - 379r - 386v: Henricus, de Langenstein: Sermo de concepcione virginis MarieEdificavit dominus deus costam in mulierem. Gen. II. cap.[,22]. Ad laudem gloriose virginis Marie de ipsius concepcione... - ... virga de radice Yesse et flos de radice eius ascendet.
Explicit sermo magistri Heinrici de Hassiade concepcione gloriose virginis Marie Wyenne predicatus.Literatur:
Edition: Hain 8404. Literatur: Heilig, S. 170f. Hartwig, S. 51. J. Lang, S. 53f. Hohmann, Initienregister, Nr. 8. - 386v - 394r: Henricus, de Langenstein: Tractatus de discrecione spirituumSicut in philosophia motus et operaciones referri consweverunt ad formas... - ... freno posse retineri.Literatur:
Edition: Hohmann, Discredo spirituum. Literatur: Heilig, S. 124-126. Thorndike-Kibre, Sp. 1493. Hartwig, S. 20-22. Roth, S. 9. J. Lang, S. 52. Hohmann, Initienregister, Nr. 219. - 394r - 396r: Pseudo-Bonaventura, Sanctus: Stimulus amoris III, 19Incipit contemplacio beati Bernhardi super Salve regina.
Ad salutandam virginem primo eius magnitudinem considerare oportetLiteratur:
Edition: PL 184, 1077-1080. GW 4820-4826 (Bonaventura) u.ö., z.B. Peltier, T. 12, Paris 1868, S. 699-702. Literatur: DSAM 1, 1937, S. 1854f. (dort Iacobus de Milano zugeschrieben). B. Distelbrink, Bonaventurae Scripta, Roma 1975, Nr. 162, mit weiteren Editionen und Literatur (Subsidia scientifica Franciscalia ; 5). - 396v - 401r: Richardus, de Thetford: Tractatus de modo predicandiIncipit tractatus magistralis de modo predicandi habendo Parisius editus per VIII modos distributus.
Quoniam emulatores estis spirituum, ad edificacionem ecclesie querite, ut habundetis. Bene dicit emulatores et non simulatores, sed veri amatores... - ... per hoc, quod ad illosinvitant saneti, vel per hoc, quod illis sunt usi. etc.Literatur:
Caplan, Nr. 154. Charland, S. 77-80. Glorieux, Arts, Nr. 394. - 401r - 401v: Gerson, Johannes: De modo confessioneConfessio sacramentalis fundatur in solo iure divino... - ... et expresse sunt confessa.Literatur:
Edition: Opera omnia, Bd. 2, Hagae Comitum 1728, Sp. 460-461. Ed. Glorieux, Bd. 9, Nr. 469. Literatur: Bloomfield, Nr. 0896. - 401v - 403rExcommunicationum sunt tot genera, quot...... - ... penitencie iniunctio.
- 403r - 414v: Henricus, de Langenstein: Tractatus de ordine et modo Procendendi in confessioneTibi dabo claves regni celorum. Mt. XVI. Hoc cuilibet dicitur confessori, qui absolvendi habet potestatem... - ... alia questio (?).
Explicit tractatus egregii professoris sacre theologie magistri Heinrici de Hassia ad sacerdotum (!) de erudicione, compilatus anno domini 4003°.Literatur:
Heilig, S. 154-159. Hartwig, S. 6f. Bloomfield, Nr. 6019. J. Lang, S. 53f. Homann, Initienregister, Nr. 229. - 414v - 415v: Henricus, Totting: De fructibus orationisPrimo queritur, an ad hoc, quod fructuosa sit oratio... - ... q[uestio] IIII, articulo 2°, subarticulo 4°.
Est autem hec conclusio magistri Heinrici de Oyta etc.Literatur:
A. Lang, Heinrich Totting von Oyta, Münster 1937, S. 109-111 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters ; 33, 4/5). - 416r - 420v: Tractatus de symbolo et recta fide ecclesieTu es Petrus et super hanc petram edificabo ecclesiam meam. Mathei XVI [,18]. Firmum namque fundamentum fidei stat, dicit Paulus ad Thimotheum. Ecclesia namque fundata est super firmam petram... - ... sine tedio amabunt et sine fatigacione laudabunt saciati omnibus bonis in secula seculorum. Amen.
- 420v - 426r: Tractatus de religiosis, qualiter vivere debeant.Simile est regnum celorum homini querenti bonas margarithas ... Mt. 13 [, 45]. Regnum celorum intra nos est, Luc. XVII, et non est esca et potus
- 426v - 431v: Tractatus de vita Christiana, quomodo incipiatur et finiatur bene.Magnus es, domine, et laudabilis nimis [Ps. 47, 2]. Rogo te propter te ipsum, da michi, ut cognoscam te et plus diligam te... - ... et erit illius patrie heres deus benedictus in secula. Amen.
- 432r - 433r: Tractatulus de animaVas electionis apostolus Paulus scribens in prima epistola ad Thessalonicenses ait in fine capitalo ultimo: ipse autem deus pacis... - ... constituit in se civitatem dei, ut in se habuit et in secula seculorum. Amen.
- 433r - 434v: Johannes, de Indagine: Tractatus de penitencia veraPenitenciam agite, appropinquavit regnum celorum. Mt. IIII [, 17]. Penitencia est preterita peccata deplangere et ea ulterius non committere... - ... ut salutem veram confitencium procuret per Iesum Christum, amen.
Explicit tractatus de penitencia vera Iohannis Indag( in)is Carthusiensis Erffordie.Literatur:
J. Klapper, Der Erfurter Kartäuser J. Hagen, ein Reformtheologe des 15. Jahrhunderts, Bd. 1.2, Leipzig 1960. - 434v - 438r: Gerson, Johannes: Tractatus de arte audiendi confessionemEtsi virtus,quam asswefactio gignit... - ... quod legendo erudietur atque proficiet.Literatur:
Edition: Glorieux, Bd. 8, S. 10-17. Literatur: Bloomfield, Nr. 2030. Michaud-Quantin, S. 118. - 438v - 441v
Sekundärliteratur
- Thurn 3,2. S. 48.
- Stegmüller, Friedrich: Repertorium biblicum medii aevi ; 2. 1950. S. 161, Nr. 1547.
- Heilig, Konrad: Kritische Studien zum Schrifttum der beiden Heinriche von Hessen. 1932.
- Schunke, Ilse: Die Schwenke-Sammlung gotischer Stempel- und Einbanddurchreibungen. 1979/1996.
- Bloomfield, Morton Wilfred: Incipits of Latin Works on the virtues and vices. 1979. S. 183, S. 91, S. 584.
- Endres, Heinrich: Neues von alten Erfurter Meistern des XV. Jahrhunderts. Nachträge und Neufunde aus der Universitätsbibliothek Würzburg. 1927.
- Stegmüller, Friedrich: Repertorium biblicum medii aevi ; 2. 1950. S. 154, Nr. 1512.
- Langenstein, Henricus de: Unterscheidung der Geister lateinisch und deutsch ; Texte und Untersuchungen zu Übersetzungsliteratur aus der Wiener Schule. 1977. S. 21.
- Zumkeller, Adolar: Manuskripte von Werken der Autoren des Augustiner-Eremitenordens in mitteleuropäischen Bibliotheken. 1966. S. 261 - 319.
- Mohan, Gaudens: Initia operum Franciscalium. 1975-78. S. 357.
- Krämer, Sigrid: Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters ; Bd. 1.2. 1989. S. 853.
- Glauche, Günter; Bischoff, Bernhard; Knaus, Hermann; Stoll, Wilhelm: Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz ; Bd. 4,2: Bistum Freising. Bistum Würzburg. 1979. S. 975.
- Charland, Thomas-Marie: Artes praedicandi : Contribution a l'histoire de la rhétorique au Moyen Age. 1936.
- Stegmüller, Friedrich: Repertorium biblicum medii aevi ; 3. 1951. S. 35, Nr. 3203.
- Glorieux, Palémon: La faculté des arts et ses maitres au XIIIe siècle. 1971. Nr. 394.
- Heinrich von Langenstein. Sp. 767.
- Die datierten Handschriften der Universitätsbibliothek Würzburg. 2004. S. 21.
Metadaten
Gehört zu
Titel
Theologische Sammelhandschrift
Entstehungsort
[Mitteldeutschland und Nürnberg]
Datierung
1470
Umfang
441 Blatt
Lagen: Lagenzählung an den Anfängen, beginnend Blatt 3, von "1-32". Reklamanten an den Lagenenden.
Kurzbeschreibung
Die in Mitteldeutschland entstandene Handschrift enthält zahlreiche theologische Texte. Teile der Textsammlung sind auf 1470 datiert und in Nürnberg geschrieben worden. Der Einband lässt sich der Würzburger Werkstatt von Nikolaus Seemann zuordnen. Neben zweier Werke von Augustinus umfasst der Band mehrere Schriften von Heinrich von Langenstein, Johannes Gerson, Heinrich Totting und Johannes Bremer von Hagen sowie mehrere anonym verfasste Traktate.
Weitere Informationen
Entstehung: "Anno incarnacionis 1470 ipso die sancti Ambrosii etc. Nürenbergis"
Provenienz
Dombibliothek Würzburg
Besitzer
Universitätsbibliothek Würzburg
Identifikator
M.ch.f.75
Thurn 3,2, S. 48
DOI: 10.48651/franconica-6705007491366
Digitalisiert von
Universitätsbibliothek Würzburg
Geschichte
Entstehung
275v: Anno incarnacionis 1470 ipso die sancti Ambrosii etc. Nürenbergis (Jahr auch noch einmal auf 360r: "1470")
Provenienz
Dombibliothek Würzburg
Buchmalerei
- Rubriziert. Rote Lombarden.
Einband
Allgemeine Angaben
Schweinsleder über Holz mit Streicheisenlinien und blindgeprägten Einzelstempeln Namensstempel (Schwenke/Schunke Schrift 435), Adler (Schwenke/Schunke 51), Blattwerkornament (Schwenke/Schunke 43), Blüte Vierblatt (Schwenke/Schunke 110a), Herz (Schwenke/Schunke 62 und 68), Hund (Schwenke/Schunke 11), Lilie (Schwenke/Schunke 255), Rosette (Schwenke/Schunke 287 und 660). Titelschild auf dem Vorderdeckel. Rücken durch Restaurierung ersetzt unter Verwendung des alten Titel- und Signaturschilds. Mittel- und Eckbeschläge. Spuren von Kettenbefestigung am Hinterdeckel. 2 restaurierte Schließen. Referenzen: Schunke/Rabenau S. 317. - Endres, Erfurter Meister. Buchbinderwerkstatt: Würzburg, Nicolaus Seemann.
Kodikologie
Beschreibstoff
Material: Papier
Lagenformel: 1 Bl. + I(2) + 30 VI(361, da letztes Blatt entfernt) + 6 VI(433) + IV(440, da letztes Blatt nicht gezählt).
Lagen: Lagenzählung an den Anfängen, beginnend Blatt 3, von 1-32. Reklamanten an den Lagenenden.
Watermark
Lagenformel: 1 Bl. + I(2) + 30 VI(361, da letztes Blatt entfernt) + 6 VI(433) + IV(440, da letztes Blatt nicht gezählt).
Lagen: Lagenzählung an den Anfängen, beginnend Blatt 3, von 1-32. Reklamanten an den Lagenenden.
Watermark
- griechisches Kreuz 1447 - 1459
- Ochsenkopf 1474 - 1480
- Berg 1460 - 1482
- Ochsenkopf 1472
- Waage 1466 - 1470
- Ochsenkopf 1473 - 1475
Layout
Schriftraum: 238 x 140 mm
Spaltenzahl: 2 Spalten
Zeilenzahl: 43 Zeilen
Spaltenzahl: 2 Spalten
Zeilenzahl: 43 Zeilen
Schrift
- Gotische Kursive
Inhalt
- 1r: Inhaltsverzeichnis
- 1v - 2v
- 3r - 309v: Augustinus, Triumphus: Lectura super MatthaeumCum quietum silencium tenerent omniaLiteratur:
Stegmüller, RB, Nr. 1512. Zumkeller, Manuskripte, Nr. 133. - 310r - 314v
- 315r - 360r: Augustinus, Triumphus: Tractatus super missus estCirca ewangelicam salutacionem quatuor michi terrorem atque tremorem incuciunt... - ... precibus in hora mortis nostre adquirat salvationem.
Amen. Deo gratias. 1470.Literatur:
Edition: GW 3049. Lyon 1506 u.ö. Literatur: Stegmüller, RB, Nr. 1547; Zumkeller, Manuskripte, Nr. 136. - 360v - 361v
- 362r - 371r: Henricus, de Langenstein: Tractatus brevis super officio misseQuam brevis fuerit missa et in verbis et ceremoniis... - ... satis patuit in primo tractatu. Ideo que dicta sunt sufficiant.Literatur:
Franz, Messe, S. 517-519. Heilig, S. 154, 175. Hartwig, S. 49. Roth, S. 15. J. Lang, S. 53. Hohmann, Initienregister, Nr. 165. - 371r - 376r: Henricus, de Langenstein: Tractatus sive contemplacio super Pater nosterReverendo in Christo patri ac domino domino N. episcopo Wormaciensis (!) Hinricus suum ut sequitur dicendum Pater noster. Divina sapiencia rebus omnibus decorem... - ... subveniente ipso admoneamus, qui in trinitate... explicit Pater noster magistri Heinrici Langenstein dicti de Hassia sacre theologie professoris.Literatur:
Edition: Hain 8389-8394. Literatur: Heilig, S. 126-128. Stegmüller, RB, Nr. 3203. Hartwig, S. 43. Roth, S. 10. J. Lang, S. 49. Hohmann, Initienregister, Nr. 200. Bloomfield, Nr. 8180. - 376v - 378v: Henricus, de Langenstein: Contemplacio super Ave MariaAve Maria. Procul dubio illam sancte matris ecclesie conswetudinemLiteratur:
Edition: Hain 8389-8393. 9395. Literatur: Heilig, S. 126-128. Stegmüller, RB, Nr. 3206. Hartwig, S. 43f. Roth, S. 10. J. Lang, S. 49f. Hohmann, Initienregister, Nr. 158. - 379r - 386v: Henricus, de Langenstein: Sermo de concepcione virginis MarieEdificavit dominus deus costam in mulierem. Gen. II. cap.[,22]. Ad laudem gloriose virginis Marie de ipsius concepcione... - ... virga de radice Yesse et flos de radice eius ascendet.
Explicit sermo magistri Heinrici de Hassiade concepcione gloriose virginis Marie Wyenne predicatus.Literatur:
Edition: Hain 8404. Literatur: Heilig, S. 170f. Hartwig, S. 51. J. Lang, S. 53f. Hohmann, Initienregister, Nr. 8. - 386v - 394r: Henricus, de Langenstein: Tractatus de discrecione spirituumSicut in philosophia motus et operaciones referri consweverunt ad formas... - ... freno posse retineri.Literatur:
Edition: Hohmann, Discredo spirituum. Literatur: Heilig, S. 124-126. Thorndike-Kibre, Sp. 1493. Hartwig, S. 20-22. Roth, S. 9. J. Lang, S. 52. Hohmann, Initienregister, Nr. 219. - 394r - 396r: Pseudo-Bonaventura, Sanctus: Stimulus amoris III, 19Incipit contemplacio beati Bernhardi super Salve regina.
Ad salutandam virginem primo eius magnitudinem considerare oportetLiteratur:
Edition: PL 184, 1077-1080. GW 4820-4826 (Bonaventura) u.ö., z.B. Peltier, T. 12, Paris 1868, S. 699-702. Literatur: DSAM 1, 1937, S. 1854f. (dort Iacobus de Milano zugeschrieben). B. Distelbrink, Bonaventurae Scripta, Roma 1975, Nr. 162, mit weiteren Editionen und Literatur (Subsidia scientifica Franciscalia ; 5). - 396v - 401r: Richardus, de Thetford: Tractatus de modo predicandiIncipit tractatus magistralis de modo predicandi habendo Parisius editus per VIII modos distributus.
Quoniam emulatores estis spirituum, ad edificacionem ecclesie querite, ut habundetis. Bene dicit emulatores et non simulatores, sed veri amatores... - ... per hoc, quod ad illosinvitant saneti, vel per hoc, quod illis sunt usi. etc.Literatur:
Caplan, Nr. 154. Charland, S. 77-80. Glorieux, Arts, Nr. 394. - 401r - 401v: Gerson, Johannes: De modo confessioneConfessio sacramentalis fundatur in solo iure divino... - ... et expresse sunt confessa.Literatur:
Edition: Opera omnia, Bd. 2, Hagae Comitum 1728, Sp. 460-461. Ed. Glorieux, Bd. 9, Nr. 469. Literatur: Bloomfield, Nr. 0896. - 401v - 403rExcommunicationum sunt tot genera, quot...... - ... penitencie iniunctio.
- 403r - 414v: Henricus, de Langenstein: Tractatus de ordine et modo Procendendi in confessioneTibi dabo claves regni celorum. Mt. XVI. Hoc cuilibet dicitur confessori, qui absolvendi habet potestatem... - ... alia questio (?).
Explicit tractatus egregii professoris sacre theologie magistri Heinrici de Hassia ad sacerdotum (!) de erudicione, compilatus anno domini 4003°.Literatur:
Heilig, S. 154-159. Hartwig, S. 6f. Bloomfield, Nr. 6019. J. Lang, S. 53f. Homann, Initienregister, Nr. 229. - 414v - 415v: Henricus, Totting: De fructibus orationisPrimo queritur, an ad hoc, quod fructuosa sit oratio... - ... q[uestio] IIII, articulo 2°, subarticulo 4°.
Est autem hec conclusio magistri Heinrici de Oyta etc.Literatur:
A. Lang, Heinrich Totting von Oyta, Münster 1937, S. 109-111 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters ; 33, 4/5). - 416r - 420v: Tractatus de symbolo et recta fide ecclesieTu es Petrus et super hanc petram edificabo ecclesiam meam. Mathei XVI [,18]. Firmum namque fundamentum fidei stat, dicit Paulus ad Thimotheum. Ecclesia namque fundata est super firmam petram... - ... sine tedio amabunt et sine fatigacione laudabunt saciati omnibus bonis in secula seculorum. Amen.
- 420v - 426r: Tractatus de religiosis, qualiter vivere debeant.Simile est regnum celorum homini querenti bonas margarithas ... Mt. 13 [, 45]. Regnum celorum intra nos est, Luc. XVII, et non est esca et potus
- 426v - 431v: Tractatus de vita Christiana, quomodo incipiatur et finiatur bene.Magnus es, domine, et laudabilis nimis [Ps. 47, 2]. Rogo te propter te ipsum, da michi, ut cognoscam te et plus diligam te... - ... et erit illius patrie heres deus benedictus in secula. Amen.
- 432r - 433r: Tractatulus de animaVas electionis apostolus Paulus scribens in prima epistola ad Thessalonicenses ait in fine capitalo ultimo: ipse autem deus pacis... - ... constituit in se civitatem dei, ut in se habuit et in secula seculorum. Amen.
- 433r - 434v: Johannes, de Indagine: Tractatus de penitencia veraPenitenciam agite, appropinquavit regnum celorum. Mt. IIII [, 17]. Penitencia est preterita peccata deplangere et ea ulterius non committere... - ... ut salutem veram confitencium procuret per Iesum Christum, amen.
Explicit tractatus de penitencia vera Iohannis Indag( in)is Carthusiensis Erffordie.Literatur:
J. Klapper, Der Erfurter Kartäuser J. Hagen, ein Reformtheologe des 15. Jahrhunderts, Bd. 1.2, Leipzig 1960. - 434v - 438r: Gerson, Johannes: Tractatus de arte audiendi confessionemEtsi virtus,quam asswefactio gignit... - ... quod legendo erudietur atque proficiet.Literatur:
Edition: Glorieux, Bd. 8, S. 10-17. Literatur: Bloomfield, Nr. 2030. Michaud-Quantin, S. 118. - 438v - 441v
Sekundärliteratur
- Thurn 3,2. S. 48.
- Stegmüller, Friedrich: Repertorium biblicum medii aevi ; 2. 1950. S. 161, Nr. 1547.
- Heilig, Konrad: Kritische Studien zum Schrifttum der beiden Heinriche von Hessen. 1932.
- Schunke, Ilse: Die Schwenke-Sammlung gotischer Stempel- und Einbanddurchreibungen. 1979/1996.
- Bloomfield, Morton Wilfred: Incipits of Latin Works on the virtues and vices. 1979. S. 183, S. 91, S. 584.
- Endres, Heinrich: Neues von alten Erfurter Meistern des XV. Jahrhunderts. Nachträge und Neufunde aus der Universitätsbibliothek Würzburg. 1927.
- Stegmüller, Friedrich: Repertorium biblicum medii aevi ; 2. 1950. S. 154, Nr. 1512.
- Langenstein, Henricus de: Unterscheidung der Geister lateinisch und deutsch ; Texte und Untersuchungen zu Übersetzungsliteratur aus der Wiener Schule. 1977. S. 21.
- Zumkeller, Adolar: Manuskripte von Werken der Autoren des Augustiner-Eremitenordens in mitteleuropäischen Bibliotheken. 1966. S. 261 - 319.
- Mohan, Gaudens: Initia operum Franciscalium. 1975-78. S. 357.
- Krämer, Sigrid: Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters ; Bd. 1.2. 1989. S. 853.
- Glauche, Günter; Bischoff, Bernhard; Knaus, Hermann; Stoll, Wilhelm: Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz ; Bd. 4,2: Bistum Freising. Bistum Würzburg. 1979. S. 975.
- Charland, Thomas-Marie: Artes praedicandi : Contribution a l'histoire de la rhétorique au Moyen Age. 1936.
- Stegmüller, Friedrich: Repertorium biblicum medii aevi ; 3. 1951. S. 35, Nr. 3203.
- Glorieux, Palémon: La faculté des arts et ses maitres au XIIIe siècle. 1971. Nr. 394.
- Heinrich von Langenstein. Sp. 767.
- Die datierten Handschriften der Universitätsbibliothek Würzburg. 2004. S. 21.